ΜΥΡΤΙΣ: Η ΕΝΤΕΚΑΧΡΟΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΜΥΡΤΙΣ: Η ΕΝΤΕΚΑΧΡΟΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ
Περιγραφή
Κατά την κατασκευή του μετρό της Αθήνας, ανακαλύπτεται το κρανίο ενός παιδιού που έχασε τη ζωή του στον λοιμό του 5ου αιώνα π.Χ. Με βάση αυτό το κρανίο ο καθηγητής Μανώλης Παπαγρηγοράκης, που ερευνούσε το πώς έμοιαζαν οι αρχαίοι Έλληνες, ξεκινά την ανάπλαση του προσώπου της μικρής Αθηναίας, που της χαρίζει την αθανασία.
Ανήκει στη Συλλογή
16 Podcasts
Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ
Φίλτρα
Συντελεστές
Έρευνα
- Βλάσης Πόγκας
Αφήγηση
- Μανώλης Παπαγρηγοράκης
Δημιουργία Podcast
- Φένια Χαλά
Σχεδιασμός Ήχου
- Γιώργος Ραμαντάνης
Επεξεργασία Ήχου
- Δημήτρης Παπαδάκης
Φωτογραφία
- Μανώλης Παπαγρηγοράκης
Το '94, ο μετροπόντικας χτύπησε το νεκροταφείο του Κεραμεικού, της Αθήνας. Βρέθηκε αυτός ο θαυμάσιος αρχαιολογικός πλούτος και μέσα σε αυτόν, υπήρχε στην άκρη του νεκροταφείου η ταφή των νεκρών της εποχής του Θουκυδίδη και του Περικλή, όταν ενέσκηψε στην Αθήνα ο μεγάλος λοιμός.
Ο λάκκος ήτανε πολύ μεγάλος σε πλάτος και σε βάθος, ήτανε αρκετά μέτρα. Ήταν μία άτακτη ταφή, χύδην, και μάλιστα βρήκε σκελετό ο οποίος ήτανε κάθετος στον λάκκο, δηλαδή με το κεφάλι προς τα κάτω και τα πόδια πάνω, γιατί γινόντουσαν γρήγορα οι ταφές εκεί.
Βρέθηκε ένα παιδικό κρανίο. Το κρανίο της Μύρτιδος είχε όλη αυτή την δομή, χωρίς να του λείπει κανένα στοιχείο και πρώτη φορά έβλεπα δόντια παιδικά επάνω στο κρανίο. Το άφησα στην άκρη γιατί μου άρεσε, με προκάλεσε, σαν ανατομικό εύρημα.
Είμαι ορθοδοντικός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επίκουρος καθηγητής. Εγώ ήθελα να μελετήσω την κατατομή του νεοέλληνα και το αρχαίου Έλληνα και να τα συνέκρινα μεταξύ τους. Όμως στη διαδρομή, κάναμε την ανάλυση του πολφού από υπολείμματα πολφού τριών δοντιών κρανίων της εποχής εκείνης, για να βρούμε τον αιτιολογικό παράγοντα του λοιμού της Αθήνας. Αυτή η εργασία είχε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Μετά από επτά αποτυχημένες προσπάθειες, το έβδομο αντιδραστήριο έδειξε ότι ήταν Salmonella enterica Typhi, η οποία προκαλεί τον τυφοειδή πυρετό.
Έγινε παρουσίαση το 2006 στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Ένα τυχαίο γεγονός, ήθελε να πάρει συνέντευξη μία δημοσιογράφος. Όταν φτάσαμε στο κρανίο της Μύρτιδος που ήτανε στην έκθεση, της είπα: «Θυμάστε πριν χρόνια που ήταν εδώ ο Φίλιππος με τα χρυσά της Μακεδονίας, με την ανάπλαση του Φιλίππου;» «Ναι». «Σκοπεύουμε κι εμείς να κάνουμε την ανάπλαση της Μύρτιδος». Αυτό ήτανε. Κλείνει το σημειωματάριο και φεύγει. Ήταν 12 η ώρα, θυμάμαι, και 12μισι η ώρα άρχισαν να μου τηλεφωνούν: «Πότε και τι σκοπό έχουμε με την ανάπλαση». Γιατί; Γιατί η κυρία αυτή δούλευε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, αμέσως πήρε διαστάσεις. Κι έτσι, ξεκίνησα την ανάπλαση της Μύρτιδος.
Για να φτιαχτεί η Μύρτις, περίπου τριάντα διαφορετικές ειδικότητες ασχολήθηκαν. Είναι η ανασκαφή απ’ τον αρχαιολόγο, συντηρήθηκε από το Πανεπιστήμιο το κρανίο, μελέτη ανθρωπολογικά κι ιατρικά, πήγε στον αξονικό τομογράφο, σκάναρε το κρανίο της Μύρτιδος. Μετά αυτό το πλαστικό κρανίο πήγε στη Σουηδία κι εκεί, ο Όσκαρ Νίλσον, ο Σουηδός, έκτισε το κρανίο από μέσα προς τα έξω, βάζοντας τους μύες του προσώπου από μέσα προς τα έξω. Φύτεψε μία-μία τρίχα, έφτιαξε τη Μύρτιδα. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο, όχι μόνο στον ελληνικό χώρο, αλλά και παγκοσμίως.
Η Μύρτις, είμαστε πάρα πολύ κοντά, είμαστε περίπου στο 95%. Γιατί ήτανε ένα κρανίο… δεν του έλειπε κανένα οστικό στοιχείο, παρά μόνο το ρινικόν οστούν. Εκεί που πάντα υπάρχει μια δυσκολία είναι στα χόνδρινα στοιχεία του προσώπου, όπως είναι η μύτη και τα αυτιά. Τα αυτιά της Μύρτιδος είναι πολύ όμορφα, αλλά δεν είναι αυτά, έτσι; Γιατί δεν έχουμε κάτι που να μας δώσει τη δυνατότητα να το αντιγράψουμε. Και το άλλο στοιχείο το οποίο είναι πάντα δύσκολο προσπελάσιμο αισθητικά και να αποδώσεις την πραγματικότητα, είναι τα χείλη. Ως ορθοδοντικός μπορώ να προσδιορίσω, να σχεδιάσω, να σκιαγραφήσω, να μορφοποιήσω τα χείλη, ανάλογα με το υπόστρωμα που υπάρχει από κάτω, των δοντιών.
Το χρώμα των ματιών και των μαλλιών διαφέρει, το μεν ένα είναι καστανοκόκκινο, το άλλο είναι καστανό. Την εποχή εκείνη το καστανό ήταν κυρίαρχο στοιχείο. Όμως, όταν τηλεφώνησα στον Όσκαρ και του έστειλα τον κωδικό του χρώματος που βρήκα εδώ στην Ελλάδα και τον ρώτησα: «Αυτή την εταιρεία την έχετε στη Σουηδία;» μου είπε: «Ναι». Ο κωδικός αυτός ναι μεν ήταν ο ίδιος, αλλά ενώ στην Ελλάδα έβγαινε καστανό, στη Σουηδία έβγαινε καστανοκόκκινο.
Όταν ήρθε η Μύρτις από τη Σουηδία, την είχα σπίτι μου. Της έβαλα ένα ύφασμα από πάνω για να 'ναι σαν να φοράει ρούχα και την έβαλα σε μία πολυθρόνα. Έφυγα και το βράδυ ξαναγύρισα στο σπίτι. Και μόλις άναψα το φως, είδα τη Μύρτιδα στην πολυθρόνα που την είχα βάλει. Για μερικά δευτερόλεπτα, τα 'χασα. Γιατί εγώ δεν έχω παιδιά και μετά είδα ένα παιδί μες στο σπίτι μου! Αυτά τα δευτερόλεπτα που έβλεπα ένα παιδί μες στο σπίτι μου είναι ακόμα χαραγμένα μέσα μου, έτσι; Έχει οργώσει αυτή η διαδρομή των δευτερολέπτων, γιατί ήτανε πρωτόγνωρο και για μένα, ένα παιδί της αρχαιότητος έτσι να το βλέπω. Με είχε συνεπάρει αυτό.
Όταν έγινε η παρουσίαση της Μύρτιδος στο Μουσείο Ακροπόλεως, όχι μόνο πανελλαδικά, αλλά και παγκόσμια, υπήρχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Το BBC, το CNN, Figaro, Times, όλες οι εφημερίδες… Τα εγκαίνια θα γινόντουσαν 7μισι η ώρα. Στις 7 και 10 έρχεται ο κύριος Παντερμαλής στο αμφιθέατρο και μου είπε ότι ξεκινάμε. Γιατί το αμφιθέατρο είναι μόνο διακοσίων τριάντα πέντε θέσεων. Ο ίδιος μου είπε ότι: «Αυτή τη στιγμή είναι χίλια διακόσια άτομα μέσα στο μουσείο!» Κι έτσι, έκλεισε τις πόρτες στις 7 και τέταρτο, μένοντας απ’ έξω περίπου τριακόσια άτομα.
Όταν εμφάνισα τη Μύρτιδα, ο κόσμος δε συγκρατήθηκε. Μοναδική στιγμή αυτή.
Ήταν ένα ταξίδι που δεν ήτανε ανθόσπαρτο, αλλά όμως είχε αυτές τις μαγικές στιγμές που έχω ζήσει με τον κόσμο, με τα παιδιά και με τα αποτελέσματα της έρευνας. Η σχέση μου μαζί με τη Μύρτιδα, είναι σαν να 'ναι κόρη μου. Κι όταν κάνει ταξίδι στο εξωτερικό, την πάω για μεταπτυχιακές σπουδές!