ΕΘΕΣΑ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΥΡΗΝΙΚΟ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΑ
ΕΘΕΣΑ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΥΡΗΝΙΚΟ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΑ
Περιγραφή
Ο Νίκος Χρυσοχοΐδης ο πυρηνικός φυσικός που έθεσε σε λειτουργία και διεύθυνε για δεκαετίες τον ελληνικό πυρηνικό αντιδραστήρα, μιλάει για τη δημιουργία του, το ατύχημα του Τσέρνομπιλ και την επεισοδιακή ημέρα των εγκαινίων, όταν συνέβη ένα «ατυχές περιστατικό» με τον μελλοντικό Βασιλιά της Ισπανίας.
Φίλτρα
Συντελεστές
Έρευνα
- Λουκάς Φρέρης
Αφήγηση
- Νίκος Χρυσοχοΐδης
Δημιουργία Podcast
- Σταύρος Βλάχος
Σχεδιασμός Ήχου
- Alex Retsis
Επεξεργασία Ήχου
- Δημήτρης Παπαδάκης
Σκηνοθεσία Βίντεο
- Γιώργος Αθανασίου
Γεννήθηκα το 1931 στην Αθήνα, οι γονείς μου είχαν έρθει από τη Μικρά Ασία. Πήγα στο Γυμνάσιο και στο Δημοτικό, βεβαίως. Στη συνέχεια, μετά τον στρατό, πήγα στο εξωτερικό, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Την εποχή εκείνη είχε αρχίσει να δίνεται μεγάλη σημασία στην ατομική ενέργεια, ιδιαίτερη σημασία σε όλα τα κράτη. Είχε ιδρυθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, κοντά στο Σικάγο, ένα κέντρο στο οποίο γίνονταν εκπαίδευση επιστημόνων από διάφορες χώρες της Ευρώπης επάνω σε θέματα ατομικής ενέργειας. Διότι εκείνη την εποχή είχε αποφασιστεί από την Αμερικανική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας να δοθεί ένας μεγάλος αριθμός, σε είκοσι περίπου χώρες, από ένας πυρηνικός αντιδραστήρας, για να γίνονται πειράματα. Αλλά κυρίως ήταν η δυνατότητα να φανεί στον κόσμο ότι η ατομική βόμβα ήταν μεν κάτι πολύ κακό για τον κόσμο, αλλά υπήρχαν κι ειρηνικές εφαρμογές κι επομένως, έπρεπε αυτές να τις εκμεταλλευτούμε. Και πήγαιναν επιστήμονες από διάφορα κράτη κι έκαναν αυτή την ετήσια εκπαίδευση.
Όταν ήρθε η σειρά μου να πάω… Είχα πάει με τον σκοπό να μείνω περισσότερο στην Αμερική, ώστε να εκπαιδευτώ περισσότερο σε θέματα πυρηνικών αντιδραστήρων. Και πήγα στο πανεπιστήμιο στο Ann Arbor στο Michigan, όπου υπήρχε εγκατεστημένος ήδη ένας αντιδραστήρας, που ήταν παρόμοιος με αυτόν τον οποίο θα εγκαθιστούσαμε κι εμείς στην Ελλάδα. Στη δική μας την περίπτωση, επειδή έτυχε να δώσω εξετάσεις στην Αμερικανική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και να πάρω δίπλωμα υπεύθυνου διευθυντή αντιδραστήρα, αποφασίσαμε να το κάνουμε, να στήσουμε τον αντιδραστήρα χωρίς την αμερικανική βοήθεια.
Υπήρξε ένας εκπρόσωπος της αμερικανικής επιτροπής, ο John Bassett λεγόμενος, ο οποίος ήρθε και παρακολούθησε όλες τις εργασίες, αλλά δεν ανακατεύτηκε στην καθημερινή εργασία, απλώς ήτανε παρατηρητής. Τώρα, εδώ είναι και το αστείο του πράγματος. Ο John Bassett ο φουκαράς πέρασε μεγάλη λαχτάρα, διότι στην Ελλάδα είμαστε λιγάκι έτσι… περνούσαν οι μέρες και δε φαινόταν ότι τα πράγματα θα γινόντουσαν, με καμία δύναμη. Και μετά, μέσα σε λίγο, μικρό χρονικό διάστημα, γίνονται τα πάντα και μάλιστα και γίνονται και σωστά. Ένας ξένος ο οποίος δεν τα καταλαβαίνει αυτά τα πράγματα, μπορεί να πάθει εγκεφαλικό...
Ο ναύαρχος Σπανίδης, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, μου είχε ζητήσει να του κάνουμε σαν δώρο για την ημέρα των γενεθλίων του, που είναι 29 Ιουνίου, την κρισιμότητα, δηλαδή τη λειτουργία, την πρώτη λειτουργία του αντιδραστήρα.
Η κρισιμότης τι θα πει. Στον αντιδραστήρα έχεις μία ποσότητα ουρανίου, η οποία θα μπορούσε να γίνει μία βόμβα και να εκραγεί σε κλάσμα του δευτερολέπτου και να προκαλέσει την καταστροφή την οποία προκαλεί μία ατομική βόμβα. Αυτή τη μάζα του ουράνιου τώρα, εάν μπορέσεις εσύ να την κάνεις ώστε η ενέργειά της να εκλυθεί με τον ρυθμό που θέλεις εσύ, αυτή είναι η διαφορά του αντιδραστήρα από την ατομική βόμβα.
29 Ιουνίου. Το λεγόμενο κρίσιμο πείραμα άρχισε το πρωί και προστίθενται τα διάφορα κομμάτια του ουράνιου, ώστε να φτάσει σε μία ποσότητα η οποία να είναι υπερκρίσιμη από μόνη της και την οποίαν εσύ όμως ελέγχεις, δεν ξεπερνάς τις δυνατότητες να την ελέγχεις. Αυτό το πράγμα κράτησε σε εμάς, περίπου δώδεκα ώρες. Αρχίσαμε το πρωί και τελειώσαμε το βράδυ. Αφού βεβαιωθήκαμε ότι μπορούμε να το πετύχουμε αυτό το πράγμα, ορίσαμε την επόμενη ημέρα να κάνουμε τα επίσημα εγκαίνια.
Ήτανε μια μέρα που μας έχει μείνει έτσι στη μνήμη όλων. Ήταν ένα επίτευγμα που δεν είναι εύκολο να το πετύχει κανείς. Ήταν τόσο μεγάλη η ικανοποίηση που άρχισε πλέον να δημιουργείται και ο Δημόκριτος, άνοιγε ένα καινούργιο πεδίο για την Ελλάδα. Οι καλεσμένοι ήταν, βεβαίως, ήταν ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως τότε, ο Καραμανλής, κι η βασιλική οικογένεια, αυτοί ήταν οι επίσημοι καλεσμένοι.
Έξω καθόταν, είχαν βάλει καρέκλες και πολυθρόνες και τα λοιπά, ο βασιλιάς, η βασίλισσα... Η Φρειδερίκη ήταν άνθρωπος με πολλά ενδιαφέροντα, δηλαδή πραγματικά της άρεσε, το ενδιαφέρον της δεν ήτανε έτσι τυπικό, ήτανε ουσιαστικό. Μπήκε μέσα στον αντιδραστήρα, ανέβηκε πάνω στη γέφυρα, έδειχνα εγώ τον αντιδραστήρα, γιατί η γέφυρα είναι στενή ας πούμε ένα πράγμα, οπότε δε χωρούσαν πολλοί.
Ήταν λοιπόν κι ένας νεαρός, ο οποίος έχωνε τη μούρη του να δει τι γίνεται, αλλά εγώ δεν ήξερα ποιος είναι αυτός. Έφαγε κάτι σπρωξιές με τον αγκώνα μου, έφαγε αγκωνιές... Και το μυριστήκαν οι άλλοι. Όταν τελειώσαμε, μου λένε:
«Ρε συ, τι του ‘κανες αυτουνού, τον βάραγες συνέχεια;»
«Ρε άντε τον κερατά...»
Ήταν ο γαμπρός... Ο Χουαν της Ισπανίας, που είχε αρραβωνιαστεί τότε τη δική μας, τη Σοφία! Όταν μετά είχα πάει στην Αμερική για ένα διάστημα κι έβλεπα τους Ισπανούς, τους έλεγα: «Έχει φάει ξύλο από μένα!» Έτσι που λες με τον με τον Ισπανό, τον γαμπρό...
Στον αντιδραστήρα είναι σαν να βρίσκεσαι μέσα σε ένα υποβρύχιο. Είναι τα πάντα κλειστά, πρέπει να υπάρχει μία ελαφρά χαμηλότερη πίεση από το κτίριο. Επομένως είναι τελείως αεροστεγώς, σε περίπτωση που γίνει έκλυση ραδιενέργειας να μείνει μέσα και να μην πάει έξω. Αυτό δημιουργεί και μία ορισμένη νοοτροπία στους ανθρώπους και πρέπει να το προσέξει κανείς αυτό και να μην το παραβλέπει, ας πούμε, να μη νομίζει ότι είναι κάτι απλό. Επομένως θα πρέπει να ξέρει ο καθένας να κάνει τη δουλειά του και να την κάνει σωστά και να την κάνει με σύστημα.
Το επίφοβο είναι να μη βάζεις ανθρώπους για συγκεκριμένη δουλειά, ανθρώπους οι οποίοι έχουν πολύ περισσότερα προσόντα. Γιατί είναι επικίνδυνο. Όπως στο ατύχημα του Τσέρνομπιλ, υπήρχαν πάρα πολλοί καλοί επιστήμονες, γιατί σπούδαζαν όλοι υποχρεωτικά, σπούδαζαν κι ήταν πάρα πολύ καλοί στη δουλειά τους και μία ομάδα τέτοιων ανθρώπων κάποτε που κάνανε συντήρηση στον αντιδραστήρα τους, θέλησαν να κάνουν ορισμένες δοκιμές, που είναι σφάλμα. Αυτά τα πράγματα πρέπει να τα προσέχει κανείς, πάρα πολύ. Κι έγινε το ατύχημα τότε του Τσερνομπίλ. Όλα αυτά, λοιπόν, έπρεπε πλέον να γίνουν κτήμα όλων. Κι έτσι μου ζήτησαν τότε να πάω στη Βιέννη, και πήγα κι οργανώσαμε μία σειρά από τέτοιου είδους πρωτοτυπίες και κυρίως έκδοση βιβλίων που έδιναν οδηγίες πώς πρέπει να δουλεύουμε, για να μην ξαναπάθουμε τέτοιο ατύχημα.
Εγώ έδωσα μεγάλη σημασία στο τεχνικό προσωπικό και μάλιστα φρόντισα ώστε να το πάρουμε νωρίτερα, προτού να δουλέψει ο αντιδραστήρας, να λάβουν μέρος στην κατασκευή του αντιδραστήρα κι επομένως να ξέρουν, ας πούμε, να επεμβαίνουν κάθε φορά, όταν συμβεί κάτι, και να αποκτήσουν και μία συνέπεια, ας πούμε, στη νοοτροπία τους.
Χρησιμοποιείτο ο αντιδραστήρας, κάναμε πολλές εφαρμογές. Εκπέμπει ενέργεια, η οποία είναι ακτινοβολία κι η οποία είναι χρήσιμη για αποστειρώσεις, είναι χρήσιμη για να κάνεις πειράματα, είναι χρήσιμη για να κάνεις ραδιοϊσότοπα και τα λοιπά. Δηλαδή, ένας γιατρός ένας χειρουργός, ας πούμε, εάν θέλει να κάνει μία εγχείρηση στο πόδι, δεν υπήρχε τρόπος αποστείρωσης, ο μόνος τρόπος ήταν να αποστειρώνεις αυτά τα πράγματα με ακτινοβολίες στον αντιδραστήρα. Είναι η καλύτερη αποστείρωση που μπορεί να έχεις.