ΕΙΔΑ ΤΟΝ ΤΟΡΠΙΛΙΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ
ΕΙΔΑ ΤΟΝ ΤΟΡΠΙΛΙΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ
Περιγραφή
Δεκαπενταύγουστο του 1940, η Κατερίνα Μαρκουίζου βλέπει τον τορπιλισμό του ΕΛΛΗ στο λιμάνι της Τήνου. Λίγες μέρες μετά, ακούει στο νοσοκομείο του νησιού όπου νοσηλεύονται οι τραυματισμένοι ναύτες, ένα τραγουδάκι που θα θυμάται για πάντα.
Ανήκει στη Συλλογή
27 Podcasts
ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ
Φίλτρα
Συντελεστές
Αφήγηση
- Κατερίνα Μαρκουίζου
Συνέντευξη
- Σταύρος Βλάχος
Δημιουργία Podcast
- Σταύρος Βλάχος
Σχεδιασμός Ήχου
- Ιάσονας Θεοφάνου
Επεξεργασία Ήχου
- Δημήτρης Παπαδάκης
Σκηνοθεσία Βίντεο
- Αλέξανδρος Παπαθανασόπουλος
Γεννήθηκα το 1928, στο Σκλαβοχωριό. Αδέρφια ήμασταν δέκα. Δέκα αδέρφια, εγώ είμαι η τελευταία. Έζησα μέχρι οκτώ χρόνων στο χωριό και μετά κατεβήκαμε στη Χώρα, το ’36. Στο δρόμο της Παναγίας ένα σπίτι, μικρό σπίτι τότε. Τα σπιτάκια κι εδώ ήταν μικρά, νησιώτικα. Ήτανε -πώς λένε;- μία σάλα, μία κρεβατοκάμαρα και μία κουζίνα.
Το συζητούσαν εκεί της γειτονιάς και σε όλη την Τήνο οι άνθρωποι ότι έχουμε πόλεμο, έχουμε πόλεμο. Ξέραν ότι κάτι θα συμβεί, το περιμένανε, το συζητούσαν, παιδί μου.
Την ημέρα που τορπιλίστηκε το Έλλη, θα σου πω όπως την έζησα. Μου λέει η μαμά μου: «Κατερίνα, σκούπισε τη σάλα, γιατί θα ‘ρθει ο διάκος από την Παναγία» -ήταν ο αδερφός μου τότε διάκος εκεί- «να είναι καθαρά, κι εγώ θα σου δώσω να πάρεις ένα μπαλόνι», από το πανηγύρι που ήτανε. Στην αρχή έλεγα «όχι». Ήθελα να πάω να δω αυτά τα μαγαζάκια που είχαν στήσει, να δω που πουλούσαν βραχιολάκια, δαχτυλίδια… τέτοια πράγματα, παιχνίδια για τα παιδιά. Εν τέλει με έπεισε η μαμά μου κι άρχισα να σκουπίζω.
Την ώρα που σκούπιζα, έγινε αυτό το κακό: ένας δυνατός κρότος και βγήκε όλος ο κόσμος στο δρόμο. Άλλοι λέγανε ότι πήραν φωτιά τα καζάνια του ΕΛΛΗ, δεν ήξερε ο κόσμος τι να πει. Όταν όμως ρίξανε και τη δεύτερη και σήκωσε τον λιμενοβραχίονα ψηλά, τότε κατάλαβαν ότι γίνεται κακό.
Ο ένας με τον άλλον ανέβαινε στο δρόμο της Παναγίας, οι χωροφύλακες, οι ναύτες και λέγανε: «Να φύγετε! Να φύγετε! Να φύγετε! Τορπίλισαν το ΕΛΛΗ! Τορπίλισαν το ΕΛΛΗ και θα πάρουν φωτιά τα πολεμοφοδια του! Να φύγετε, να φύγετε!» Έφευγε ο κόσμος. Κι από την Παναγία βγήκε ο Δεσπότης στην ωραία πύλη και τους λέει: «Να φύγετε, χριστιανοί μου! Εμείς θα συνεχίσουμε τη Λειτουργία κι η Παναγία μας να μας φυλάξει. Να ξαναγυρίσετε!» Άδειασε η Παναγία, η Λειτουργία συνεχιζόταν.
Πήρα τη μαμά μου και τρέχαμε κι εμείς κι ανεβήκαμε πάνω, πίσω από την Παναγία στο βουνό ανεβήκαμε, εκεί. Και βλέπαμε, γυρίζουμε και βλέπαμε και το καράβι. Μες στα μάτια μου περνάει, παιδί μου... Το έβλεπα που έγερνε σιγά-σιγά-σιγά… έγερνε... και στο τέλος έμεινε το κατάρτι του και βυθίστηκε… Πώς! Το θυμάμαι… Ο κόσμος έτρεχε σαν τρελός και γύρισε κι έβλεπε το ΕΛΛΗ και μετά πάλι και μετά το ΕΛΛΗ να δούνε πώς θα βυθιστεί. Άλλοι σταματούσαν και δεν φεύγαν, για να το αποχαιρετήσουν με κατάρες του κόσμου, γιατί λέγανε ποιος είναι ο υπεύθυνος... ναι ξέρανε, παιδί μου.
Μετά που βυθίστηκε το ΕΛΛΗ δεν υπήρχε πια φόβος και κατεβαίναν ο κόσμος. Σιγά-σιγά ξαναγέμισε η Παναγία κι είπανε στον Δεσπότη να μη γίνει λιτανεία. Λέει ο Δεσπότης: «Εγώ θα την κάνω. Θα γίνει η λιτανεία».
Ετοιμαστηκαν. Οι ναύτες κρατούσαν την εικόνα κι ήταν τα ρούχα τους μέσα στην πίσσα. Άλλος φόραγε παντόφλες, άλλος έσερνε παπούτσια, όπως ήταν τα παιδιά... Κατεβήκανε, ήρθανε μπροστά στο νοσοκομείο που ήταν ναύτες μέσα, ήταν όσα ναυτάκια πληγωμένα, κι έκανε λιτανεία υπέρ αναρρώσεως, έκανε δέηση για την πατρίδα μας, να σωθεί από τον πόλεμο.
Κατέβηκε ο κόσμος κάτω στην παραλία για να δούνε πώς έγινε και τι έγινε εκείνα τα καράβια. Τηλεγραφήματα, τότε δεν ξέρω, υπήρχαν τηλέφωνα; Τηλεγραφήματα, και προσπαθούσαν να μάθουν. Αλλά αμέσως βγήκε η κουβέντα: «Οι Ιταλοί!» «Οι Ιταλοί!» αμέσως. Δεν τότε… η Τήνος, παιδί μου, παραπάνω από τρία-τέσσερα ράδια δεν έχει όλη η Τήνος κι όποιοι είχαν ράδιο το έβγαλαν στο παράθυρο στο σπίτι τους κι είχαν μαζευτεί κόσμος κι άκουγαν που μιλούσε ο Μεταξάς, μιλούσε ο βασιλιάς και λέγανε τις ειδήσεις. Τα είχανε με τους Ιταλούς βέβαια. Κι εδώ είμαστε και μισοί-μισοί καθολικοί στην Τήνο, τι έφταιγε κι ο λαός, παιδί μου; Οι λαοί φταίνε; Δε φταίνε οι λαοί! Οι μεγάλοι κάνουν τους πολέμους... Κι υπήρχε και ένα λίγο μίσος. Γιατί η Ιταλία να το κάνει αυτό, που κι εκείνοι πιστεύουν την Παναγία μας, την ίδια Παναγία βέβαια; Και τραυμάτισαν το πανηγύρι της Παναγίας.
Τους έβλεπα, παιδί μου, τους έβλεπα τα ναυτάκια. Και θυμάμαι, αυτοί που είχανε πληγωθεί τις φωνές τους, που πονούσαν. Ήτανε καμένα τα καημένα, μέσα από εκεί που τα βγάλανε, από τη βρασμένη πίσσα, βέβαια… Τα μάθαινα, γιατί δίπλα, από πίσω μέρος του σπιτιού μας ήτανε το νοσοκομείο, ανέβαινα πανω εγώ, για αυτό...
Έτυχε να ‘ναι κι αυτή η κοπέλα, η Ελισάβετ, εκείνες τις μέρες και πήγαινα και την έβλεπα, γιατί κι η μαμά μου ήταν από το Φαλατάδο. Είχε ζεματιστεί με νερό, έπεσε ένα καζανάκι νερό πάνω της. Και σε αυτές τις μέρες, αυτή όλο αυτό που ζούσε το δράμα, έκανε αυτό το ποιηματάκι για το ΕΛΛΗ και τα ναυτάκια. Το έλεγε, μας το έλεγε και σε όλους και στο προσωπικό κι ορισμένοι το θυμούνται ακόμα, πιο μικροί από εμένα. Πολύ! Πώς να αρχίσω τώρα;
Στις 15 Αυγούστου μας ήρθε συμφορά
τορπίλισαν μπαμπέσικα το ΕΛΛΗ μας στης Τήνου τα νερά
Στην Παναγιά οι παπάδες έψαλλαν Λειτουργιά
χιλιάδες κόσμου έφερνε στη χάρη της τάματα και κεριά
Στην άσπρη τη χιονάτη ντυθήκαν φορεσιά
κι ετοιμάζονταν τα όμορφα ναυτάκια μας να πάν’ στην εκκλησία
Μα ξάφνου, δολοφόνοι κρυφά ριχτήκανε
στο ΕΛΛΗ μας στο ένδοξο καράβι μας και το βυθίσανε
Μην κλαις μητέρα Ελλάδα, θα προσπαθήσουμε
το ΕΛΛΗ μας το όμορφο καράβι μας να το αναστήσουμε
Με τέτοιο κυβερνήτη και τέτοιο βασιλιά
καράβια σαν το ΕΛΛΗ μας θα φτιάξουμε μεγάλα και πολλά.
Τελείωσε...
Και δεν μου έχουν φύγει απ’ το μυαλό μου ούτε τα λόγια που άκουγα και λέγανε ούτε οι σκηνές. Δεν τις έχω ξεχάσει, παιδί μου, μέσα στα μάτια μου είναι. Αυτό και τους ναύτες, μανούλα μου… Τα ναυτάκια που ήτανε έτσι ταλαιπωρημένα μέσα στον βούρκο. Τι να θυμάσαι, τι να ξεχάσεις, παιδί μου, τι να θυμάσαι και τι να ξεχάσεις από αυτό; Αυτό ήταν ένας αποτροπιασμός για αυτούς που το κάνανε. Δε θα ήταν κι αυτοί οι άνθρωποι με τα καλά τους… για σκέψου την ημέρα της Παναγίας να χτυπήσουν το ΕΛΛΗ, για σκέψου το αυτό…